06| Tẩy chay
Theo sau lệnh cấm, hàng trăm công ty tái chế rác nhựa của Trung Quốc đóng cửa, chuyển sang Đông Nam Á lập cơ sở mới và bắt đầu nhập rác với hy vọng tái chế ra phôi nhựa đủ độ tinh khiết để xuất vào Hoa lục. Theo NatGeo, những công ty này phần lớn hoạt động phi pháp và đang đối mặt với những phản ứng mạnh mẽ tại các địa phương.
Tạp chí này ghi nhận Việt Nam, Thái Lan, Ấn Độ và Indonesia đã và đang áp dụng nhiều biện pháp kiểm soát việc nhập khẩu rác nhựa không tái chế được, như cấm, thanh sát, rút giấy phép, áp các loại thuế, phí và truy quét cơ sở làm ăn phi pháp.
Trong khi đó, tại các cửa khẩu Trung Quốc, hải quan không chỉ soi tìm những chất gây ô nhiễm, mà còn rà soát những phôi nhựa kém chất lượng được giấu giữa những container nhựa thô được ghi là đủ tiêu chuẩn. Tính đến tháng 6.2018, Trung Quốc đã điều tra 134 vụ hình sự liên quan đến 254.000 tấn rác nhựa nhập lậu.
Còn tại Malaysia, NatGeo cho hay bà Yeo cùng 2 bộ trưởng khác đã cho đóng cửa 30 xưởng tái chế nhập rác nhựa bất hợp pháp. Bà Yeo cũng tuyên bố chính phủ Malaysia sẽ từng bước cấm vĩnh viễn việc nhập rác nhựa không tái chế được. “Nhiều lúc nổi điên, tôi chỉ muốn gửi trả rác về những đất nước đã thải ra chúng”, bà nói.
07| Truy xuất nguồn gốc
Trong lúc các quốc gia trên toàn cầu, từ giàu cho đến nghèo, từ văn minh đến lạc hậu, đang vật lộn với rác nhựa, tổ chức Greenpeace hồi tháng 10.2018 công bố bản báo cáo với tựa đề Cuộc khủng hoảng từ sự tiện dụng: Những tập đoàn đứng sau đại nạn ô nhiễm nhựa. Theo Greenpeace, những tập đoàn sản xuất hàng tiêu thụ nhanh (viết tắt FMCG, tiêu biểu là thực phẩm, nước giải khát, sản phẩm vệ sinh, mỹ phẩm và sản phẩm y tế) lớn nhất thế giới phải có trách nhiệm trong việc sản xuất ra các sản phẩm với bao bì nhựa chỉ vứt đi sau một lần dùng (single-use plastic – SUP). Rõ ràng, những sản phẩm này rất tiện dụng, vệ sinh và ít bị biến chất trong quá trình bảo quản, sử dụng.
Dĩ nhiên, sự tiện lợi nào cũng phải trả giá.
Greenpeace đã thực hiện cuộc khảo sát bằng cách gửi câu hỏi trực tiếp đến 11 tập đoàn FMCG có sản phẩm phục vụ toàn cầu, gồm Coca-Cola, Colgate-Palmolive, Danone, Johnson&Johnson, KraftHeinz, Mars, Mondelez, Nestlé, PepsiCo, P&G, và Unilever. Trong số này, chỉ 3 công ty có trụ sở chính ở châu Âu là Danone (Pháp), Nestlé (Thụy Sĩ) và Unilever (Hà Lan), còn lại đều ở Mỹ. Mục đích cuộc khảo sát được nói là “để đánh giá mức độ cam kết và hành động cụ thể trong việc giảm thiểu các tác động môi trường và xã hội của bao bì và rác thải nhựa” do các công ty này tạo ra.
Báo cáo cho hay cả 11 công ty đều trả lời khảo sát với mức độ công khai khác nhau, nhưng không công ty nào trả lời đầy đủ tất cả những câu hỏi được nêu ra, đặc biệt là về thông tin lượng SUP bán ra cũng như cam kết giảm thiểu chúng. “Đáng chú ý, Nestlé là công ty duy nhất cam kết công khai tất cả các thông tin, trừ số đơn vị SUP mà họ còn cân nhắc”, Greenpeace ghi nhận
Bên cạnh đó, theo báo cáo, mặc dù hầu hết đều cam kết sẽ sử dụng 100% bao bì nhựa tái chế được, không có công ty nào chủ động theo dõi các con số thống kê về thực trạng tái chế rác nhựa tại tất cả các quốc gia mà họ đang kinh doanh, nên không thể xác định được bao bì sản phẩm của họ cuối cùng đi về đâu. Chỉ có Danone, Nestlé và Unilever cung cấp được bằng chứng là họ có theo dõi tỉ lệ tái chế rác nhựa tại một số thị trường chính, dựa trên số liệu thống kê của chính quyền sở tại.
Greenpeace qua đó kêu gọi các công ty FMCG “thay đổi tận gốc” bằng cách công khai hoàn toàn việc sử dụng nhựa bao bì, đưa ra các cam kết cụ thể trong việc dần loại SUP trong từng mặt hàng của mình với những mục tiêu và cột mốc rõ ràng, cũng như đầu tư mạnh để tìm ra các phương thức phân phối thay thế, giúp giảm thiểu bao bì trong các khâu đóng gói, vận tải.
08| Áp lực và hành động
Nestlé, tập đoàn sản xuất thực phẩm và nước giải khát lớn nhất thế giới, thừa nhận trên website của mình rằng bản báo cáo của Greenpeace “đã chỉ rõ thách thức trong vấn đề bao bì và rác nhựa mà nhân loại với tư cách là một xã hội đang đối mặt”, trong đó Nestlé “tạo ra một phần đáng kể cần giải quyết”. Nestlé cũng cho biết năm 2018 đã tiêu thụ 1,7 triệu tấn nhựa, chiếm 1/3 tổng nguyên liệu tập đoàn dùng làm bao bì sản phẩm, trong đó có 5% là nhựa đã qua tái chế.
Trao đổi với người viết tại Đại học Lausanne (UNIL, Thụy Sĩ) sau vụ cá voi mõm khoằm chết ở Philippines, bà Sokhna Gueye, Trưởng ban quản lý bền vững nguyên liệu nhựa của Nestlé chia sẻ rằng bà rất đau lòng, và Nestlé đứng trước áp lớn trong việc giải bài toán làm sao cung cấp cho thị trường sản phẩm có bao bì đảm bảo vệ sinh, chất lượng và mùi vị của thức ăn, đồng thời gây ít ảnh hưởng nhất lên môi trường.
Áp lực đó đến từ nhiều phía. Tại cuộc họp báo công bố kết quả kinh doanh năm 2018 ngay tổng hành dinh Nestlé ở thành phố Vevey ngày 14.2.2019, một chuyên viên nghiên cứu về bao bì đã đưa đến một hộp sản phẩm của công ty và chất vấn Tổng giám đốc Mark Schneider vì sao Nestlé không chấm dứt dùng loại hộp nhựa tổng hợp gây hại cho môi trường này.
Ông Schneider thừa nhận đó là vấn đề chung của ngành FMCG mà Nestlé đã nhìn thấy và “đã đưa ra cam kết cùng những bước đi cụ thể” hướng tới tương lai bền vững hơn. Cam kết Nestlé đưa ra hồi tháng 4.2018 là đến năm 2025, công ty sẽ sử dụng 100% bao bì có thể tái chế hoặc tái sử dụng. Hiện nay, theo Nestlé, khoảng 80% bao bì nhựa của công ty có thể tái chế được.
Còn “các bước đi cụ thể” mà bà Gueye trình bày trước sinh viên UNIL hôm 20.3 là 3 nhóm giải pháp. Thứ nhất là chủ động tìm nguyên liệu thay thế bằng việc thành lập Viện khoa học bao bì Nestlé tháng 12.2018 nhằm nghiên cứu ứng dụng các chất liệu mới bền vững hơn như giấy, hợp chất polymer có thể phân hủy sinh học, làm phân compost và cũng tái chế được. Thứ hai, về lâu dài, “tham vọng của chúng tôi là chấm dứt tình trạng rác nhựa rơi vãi vào môi trường và đại dương trong toàn bộ hoạt động kinh doanh của mình”, bà Gueye nói. Cuối cùng, nội bộ Nestlé tiên phong nêu gương xây dựng hành vi tiêu dùng có trách nhiệm bằng việc chỉ đạo hơn 300.000 nhân viên tại 420 nhà máy và hàng trăm văn phòng kinh doanh ở 190 quốc gia loại bỏ việc tiêu thụ các sản phẩm với bao bì SUP không thể tái chế, đồng thời tham gia dọn rác tại địa phương nhân Ngày đại dương thế giới 8.6.
Trả lời người viết về tham vọng của Nestlé hướng đến một “tương lai không có rác” rơi vãi vào môi trường, bà Gueye nhìn nhận đó là thách thức lớn nhất, bởi rất nhiều quốc gia trên thế giới thiếu cơ sở hạ tầng cho việc thu gom, phân loại và tái chế rác nhựa. “Nhưng chúng tôi đang và sẽ cố gắng hết sức”, bà nói. Hiện tại, Nestlé đang cùng chính phủ Indonesia, tiếp đến là các nước Đông Nam Á khác, tiến hành Dự án STOP, kết hợp với lực lượng nhặt rác địa phương thu lượm bao bì nhựa ở các bãi biển. Nestlé cũng phối hợp với các công ty cùng ngành như Coca-Cola, Unilever.. lập ra Liên minh tái chế nhựa châu Phi nhằm giúp xây dựng hạ tầng tái chế rác ở các quốc gia vùng hạ sa mạc Sahara.
Chuyên về sản phẩm giải khát đóng chai và lon, Coca-Cola là nhà tiêu thụ nhựa lớn nhất trong ngành FMCG, 3 triệu tấn năm 2017, chủ yếu là nhựa Polyethylene terephthalate (PET). Bên cạnh cam kết dùng nguyên liệu cải tiến và 100% bao bì tái chế được vào năm 2025, trong Báo cáo Cam kết Toàn cầu về Nền kinh tế nhựa mới do quỹ Ellen MacArthur Foundation thực hiện năm 2019, Coca-Cola cho biết đang thử nghiệm vỏ chai và ly dùng nhiều lần tại một số thị trường Nam Mỹ. Tập đoàn này cũng đưa ra mục tiêu đến năm 2030 không tạo ra rác bằng chương trình thu hồi 1 vỏ lon, chai trên mỗi sản phẩm bán ra. Trong khi đó, tập đoàn Unilever, chuyên sản phẩm tẩy rửa vệ sinh, mỹ phẩm và cả thực phẩm với mức tiêu thụ khoảng 600.000 tấn nhựa/năm, cho hay sắp triển khai phương thức phân phối mới đối với 9 nhãn hàng, đó là bơm, châm trực tiếp sản phẩm tại nhà khách hàng, bỏ qua khâu đóng gói để giảm rác bao bì…
Theo sau lệnh cấm, hàng trăm công ty tái chế rác nhựa của Trung Quốc đóng cửa, chuyển sang Đông Nam Á lập cơ sở mới và bắt đầu nhập rác với hy vọng tái chế ra phôi nhựa đủ độ tinh khiết để xuất vào Hoa lục. Theo NatGeo, những công ty này phần lớn hoạt động phi pháp và đang đối mặt với những phản ứng mạnh mẽ tại các địa phương.
Tạp chí này ghi nhận Việt Nam, Thái Lan, Ấn Độ và Indonesia đã và đang áp dụng nhiều biện pháp kiểm soát việc nhập khẩu rác nhựa không tái chế được, như cấm, thanh sát, rút giấy phép, áp các loại thuế, phí và truy quét cơ sở làm ăn phi pháp.
Trong khi đó, tại các cửa khẩu Trung Quốc, hải quan không chỉ soi tìm những chất gây ô nhiễm, mà còn rà soát những phôi nhựa kém chất lượng được giấu giữa những container nhựa thô được ghi là đủ tiêu chuẩn. Tính đến tháng 6.2018, Trung Quốc đã điều tra 134 vụ hình sự liên quan đến 254.000 tấn rác nhựa nhập lậu.
Còn tại Malaysia, NatGeo cho hay bà Yeo cùng 2 bộ trưởng khác đã cho đóng cửa 30 xưởng tái chế nhập rác nhựa bất hợp pháp. Bà Yeo cũng tuyên bố chính phủ Malaysia sẽ từng bước cấm vĩnh viễn việc nhập rác nhựa không tái chế được. “Nhiều lúc nổi điên, tôi chỉ muốn gửi trả rác về những đất nước đã thải ra chúng”, bà nói.
07| Truy xuất nguồn gốc
Trong lúc các quốc gia trên toàn cầu, từ giàu cho đến nghèo, từ văn minh đến lạc hậu, đang vật lộn với rác nhựa, tổ chức Greenpeace hồi tháng 10.2018 công bố bản báo cáo với tựa đề Cuộc khủng hoảng từ sự tiện dụng: Những tập đoàn đứng sau đại nạn ô nhiễm nhựa. Theo Greenpeace, những tập đoàn sản xuất hàng tiêu thụ nhanh (viết tắt FMCG, tiêu biểu là thực phẩm, nước giải khát, sản phẩm vệ sinh, mỹ phẩm và sản phẩm y tế) lớn nhất thế giới phải có trách nhiệm trong việc sản xuất ra các sản phẩm với bao bì nhựa chỉ vứt đi sau một lần dùng (single-use plastic – SUP). Rõ ràng, những sản phẩm này rất tiện dụng, vệ sinh và ít bị biến chất trong quá trình bảo quản, sử dụng.
Dĩ nhiên, sự tiện lợi nào cũng phải trả giá.
Greenpeace đã thực hiện cuộc khảo sát bằng cách gửi câu hỏi trực tiếp đến 11 tập đoàn FMCG có sản phẩm phục vụ toàn cầu, gồm Coca-Cola, Colgate-Palmolive, Danone, Johnson&Johnson, KraftHeinz, Mars, Mondelez, Nestlé, PepsiCo, P&G, và Unilever. Trong số này, chỉ 3 công ty có trụ sở chính ở châu Âu là Danone (Pháp), Nestlé (Thụy Sĩ) và Unilever (Hà Lan), còn lại đều ở Mỹ. Mục đích cuộc khảo sát được nói là “để đánh giá mức độ cam kết và hành động cụ thể trong việc giảm thiểu các tác động môi trường và xã hội của bao bì và rác thải nhựa” do các công ty này tạo ra.
Báo cáo cho hay cả 11 công ty đều trả lời khảo sát với mức độ công khai khác nhau, nhưng không công ty nào trả lời đầy đủ tất cả những câu hỏi được nêu ra, đặc biệt là về thông tin lượng SUP bán ra cũng như cam kết giảm thiểu chúng. “Đáng chú ý, Nestlé là công ty duy nhất cam kết công khai tất cả các thông tin, trừ số đơn vị SUP mà họ còn cân nhắc”, Greenpeace ghi nhận
Bên cạnh đó, theo báo cáo, mặc dù hầu hết đều cam kết sẽ sử dụng 100% bao bì nhựa tái chế được, không có công ty nào chủ động theo dõi các con số thống kê về thực trạng tái chế rác nhựa tại tất cả các quốc gia mà họ đang kinh doanh, nên không thể xác định được bao bì sản phẩm của họ cuối cùng đi về đâu. Chỉ có Danone, Nestlé và Unilever cung cấp được bằng chứng là họ có theo dõi tỉ lệ tái chế rác nhựa tại một số thị trường chính, dựa trên số liệu thống kê của chính quyền sở tại.
Greenpeace qua đó kêu gọi các công ty FMCG “thay đổi tận gốc” bằng cách công khai hoàn toàn việc sử dụng nhựa bao bì, đưa ra các cam kết cụ thể trong việc dần loại SUP trong từng mặt hàng của mình với những mục tiêu và cột mốc rõ ràng, cũng như đầu tư mạnh để tìm ra các phương thức phân phối thay thế, giúp giảm thiểu bao bì trong các khâu đóng gói, vận tải.
08| Áp lực và hành động
Nestlé, tập đoàn sản xuất thực phẩm và nước giải khát lớn nhất thế giới, thừa nhận trên website của mình rằng bản báo cáo của Greenpeace “đã chỉ rõ thách thức trong vấn đề bao bì và rác nhựa mà nhân loại với tư cách là một xã hội đang đối mặt”, trong đó Nestlé “tạo ra một phần đáng kể cần giải quyết”. Nestlé cũng cho biết năm 2018 đã tiêu thụ 1,7 triệu tấn nhựa, chiếm 1/3 tổng nguyên liệu tập đoàn dùng làm bao bì sản phẩm, trong đó có 5% là nhựa đã qua tái chế.
Trao đổi với người viết tại Đại học Lausanne (UNIL, Thụy Sĩ) sau vụ cá voi mõm khoằm chết ở Philippines, bà Sokhna Gueye, Trưởng ban quản lý bền vững nguyên liệu nhựa của Nestlé chia sẻ rằng bà rất đau lòng, và Nestlé đứng trước áp lớn trong việc giải bài toán làm sao cung cấp cho thị trường sản phẩm có bao bì đảm bảo vệ sinh, chất lượng và mùi vị của thức ăn, đồng thời gây ít ảnh hưởng nhất lên môi trường.
Áp lực đó đến từ nhiều phía. Tại cuộc họp báo công bố kết quả kinh doanh năm 2018 ngay tổng hành dinh Nestlé ở thành phố Vevey ngày 14.2.2019, một chuyên viên nghiên cứu về bao bì đã đưa đến một hộp sản phẩm của công ty và chất vấn Tổng giám đốc Mark Schneider vì sao Nestlé không chấm dứt dùng loại hộp nhựa tổng hợp gây hại cho môi trường này.
Ông Schneider thừa nhận đó là vấn đề chung của ngành FMCG mà Nestlé đã nhìn thấy và “đã đưa ra cam kết cùng những bước đi cụ thể” hướng tới tương lai bền vững hơn. Cam kết Nestlé đưa ra hồi tháng 4.2018 là đến năm 2025, công ty sẽ sử dụng 100% bao bì có thể tái chế hoặc tái sử dụng. Hiện nay, theo Nestlé, khoảng 80% bao bì nhựa của công ty có thể tái chế được.
Còn “các bước đi cụ thể” mà bà Gueye trình bày trước sinh viên UNIL hôm 20.3 là 3 nhóm giải pháp. Thứ nhất là chủ động tìm nguyên liệu thay thế bằng việc thành lập Viện khoa học bao bì Nestlé tháng 12.2018 nhằm nghiên cứu ứng dụng các chất liệu mới bền vững hơn như giấy, hợp chất polymer có thể phân hủy sinh học, làm phân compost và cũng tái chế được. Thứ hai, về lâu dài, “tham vọng của chúng tôi là chấm dứt tình trạng rác nhựa rơi vãi vào môi trường và đại dương trong toàn bộ hoạt động kinh doanh của mình”, bà Gueye nói. Cuối cùng, nội bộ Nestlé tiên phong nêu gương xây dựng hành vi tiêu dùng có trách nhiệm bằng việc chỉ đạo hơn 300.000 nhân viên tại 420 nhà máy và hàng trăm văn phòng kinh doanh ở 190 quốc gia loại bỏ việc tiêu thụ các sản phẩm với bao bì SUP không thể tái chế, đồng thời tham gia dọn rác tại địa phương nhân Ngày đại dương thế giới 8.6.
Trả lời người viết về tham vọng của Nestlé hướng đến một “tương lai không có rác” rơi vãi vào môi trường, bà Gueye nhìn nhận đó là thách thức lớn nhất, bởi rất nhiều quốc gia trên thế giới thiếu cơ sở hạ tầng cho việc thu gom, phân loại và tái chế rác nhựa. “Nhưng chúng tôi đang và sẽ cố gắng hết sức”, bà nói. Hiện tại, Nestlé đang cùng chính phủ Indonesia, tiếp đến là các nước Đông Nam Á khác, tiến hành Dự án STOP, kết hợp với lực lượng nhặt rác địa phương thu lượm bao bì nhựa ở các bãi biển. Nestlé cũng phối hợp với các công ty cùng ngành như Coca-Cola, Unilever.. lập ra Liên minh tái chế nhựa châu Phi nhằm giúp xây dựng hạ tầng tái chế rác ở các quốc gia vùng hạ sa mạc Sahara.
Chuyên về sản phẩm giải khát đóng chai và lon, Coca-Cola là nhà tiêu thụ nhựa lớn nhất trong ngành FMCG, 3 triệu tấn năm 2017, chủ yếu là nhựa Polyethylene terephthalate (PET). Bên cạnh cam kết dùng nguyên liệu cải tiến và 100% bao bì tái chế được vào năm 2025, trong Báo cáo Cam kết Toàn cầu về Nền kinh tế nhựa mới do quỹ Ellen MacArthur Foundation thực hiện năm 2019, Coca-Cola cho biết đang thử nghiệm vỏ chai và ly dùng nhiều lần tại một số thị trường Nam Mỹ. Tập đoàn này cũng đưa ra mục tiêu đến năm 2030 không tạo ra rác bằng chương trình thu hồi 1 vỏ lon, chai trên mỗi sản phẩm bán ra. Trong khi đó, tập đoàn Unilever, chuyên sản phẩm tẩy rửa vệ sinh, mỹ phẩm và cả thực phẩm với mức tiêu thụ khoảng 600.000 tấn nhựa/năm, cho hay sắp triển khai phương thức phân phối mới đối với 9 nhãn hàng, đó là bơm, châm trực tiếp sản phẩm tại nhà khách hàng, bỏ qua khâu đóng gói để giảm rác bao bì…
Nguồn tin: Thanhnien.vn